ژِِئوپلیتیک امروز

این وبلاگ در خصوص ارائه مقالات ومطالب تخصصی جغرافیای سیاسی توسط محمود واسعی دانش آموخته کارشناسی ارشدجغرافیای سیاسی ایجاد شده

ژِِئوپلیتیک امروز

ساخت جزایر مصنوعی امارات در خلیج فارس از منظر حقوق بین الملل

مرتضی شکری-خرداد90

خلیج فارس، دریایی نیمه بسته با گستر ه ای برابر با 40 هزار کیلومتر مربع است. این دریا از طریق تنگه هرمز به اقیانوس هند راه دارد و در منطقه گرمسیری و خشک جای گرفته است. این دریا پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می‌آید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای‌ رودخانه‌ اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می‌شود.. وضع محیطی سبب شده است که دامنه تحمل آبزیان در این پیکره آبی، زیرفشارهای سنگین ناشی از دگرگونی های محیطی کم باشد و در برابر آلاینده ها سخت آسیب پذیر باشند . محیط زیست خلیج فارس به علت شرایط آب وهوایی، بسیار شکننده و آسیب پذیر است.

ورود کمترین آلاینده به آن آثاری زیانبار بر سلامت آبزیان دارد، زیرا گرمای آب دریا در تابستان گاهی به 36 تا 37 درجه در جنوب و 12 درجه در شمال خلیج فارس می رسد .

بدین سان میانگین آن در سطح دریا 24 تا 26 درجه است. همچنین با شدت گرفتن گرما ،میزان تبخیر بسیار با لا می رود و به 1400 میلیون لیتر در سال می رسد. Wikipedia.com

تعریف جزیره مصنوعی

در حقوق بین الملل، جزیره مصنوعی به تأسیسات ساخته بشر گفته می شود که پیرامون آن آب باشد، در حالت بالا آمدن آب دریا نیز دیده شود، در یک نقطه جغرافیایی و برای مدتی معین بر پا شده باشد و به عنوان ایستگاهی برای فعالیتهای دریایی بکار رود (ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس از منظر حقوق بین الملل محیط زیست، مجید عباسی اشلقی، فصلنامه راهبرد ، شماره پنجاه و هشتم سال بیستم بهار 1390 صص 47-64)

نحوه ساخت جزایر مصنوعی

شیوه ساخت جزایر به این صورت است که شن و ماسه از بستر خلیج‌فارس استخراج می‌شود و سپس برای ایجاد سطوح مورد نیاز توسط کشتی‌های مخصوص با فشار اسپری یا افشانده ‌می‌شود.

ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس توسط امارات

در ماه ژانویه سال 2002 میلادی بود که امیرنشین دبی شروع به ساخت جزایر مصنوعی نمود. نام این طرح که "نخل " نام داشت به سفارش شیخ محمد بن راشد آل مکتوم انجام گرفت. و شامل سه جزیره مصنوعی به شکل نخل می‌باشد با نام "نخل‌های جمیرا"، "نخل جبل علی"، "نخل دیرا"، که پس از اتمام این سه پروژه 250 کیلومتر به سواحل امارت افزوده خواهد شد. کارشناسان زمان اتمام این پروژه‌ها را تا سال 2015 برآورد می کنند.

همچنین پروژه مصنوعی دیگری در حال اجرا است که مجزی از سه جزیره فوق است و آن یک جزیره مصنوعی به شکل نقشه کره زمین (العالم) می باشد که خود شامل 300 جزیره است. این جزیره دارای ابعاد 6 کیلومتر عرض و 9 کیلومتر طول می‌باشد که نام جزیره‌های درونی آن بر اساس نام کشورهای جهان می‌باشد. جزیره جمیرا با یک تنه اصلی و هفده شاخه، در محدوده‌ای به ابعاد پنج کیلومتر در پنج کیلومتر گسترده است.

www.farasoonews.com/homepage.php

جزیره دیرا به تنهایی در حدود چهل و شش میلیون متر مربع مساحت دارد و به شکل درخت نخلی با چهل و یک شاخه طراحی شده است. دیرا خود به تنهایی بزرگترین جزیره مصنوعی جهان خواهد بود و توانایی اسکان حدود یک میلیون نفر را خواهد داشت. tebyan.net

مواد حقوقی مربوط به ساخت جزایر مصنوعی

بر اساس ماده 87 عهدنامه حقوق دریاها، کلیه کشورها حق ساخت جزایر مصنوعی و سایر تاسیسات مجاز از نظر حقوق بین الملل را در دریای آزاد دارند، به شرط آنکه به حقوق کشورهای ساحلی در منطقه فلات قاره خدشه ای وارد نسازند. (حقوق بین الملل عمومی، دکتر محمدرضا ضیائی بیگدلی، چاپ بست ونهم ،1386)

بر اساس کنوانسیون حقوق بین الملل دریاها حاکمیت دولتها در دریای سرزمینی به جز در حق عبور بی ضرر کشتی ها مطلق است. بنابراین، این حق به آنها داده شده است که به ساخت این جزایر یا سایر تأسیسات مصنوعی در این محدوده آبی مبادرت کنند و هیچ خدشه ای بر حقوق آنها وارد نیست. افزون بر این، در منطقه انحصاری-اقتصادی نیز دولت ها برای استفاده های تحقیقاتی یا استخراج منابع معدنی و غیرجاندار زیر بستر دریا از حق ساخت تأسیسات مصنوعی برخوردار شده اند .ماده 56 کنوانسیون 1982 حقوق دریاها حق ساخت جزایر مصنوعی را برای دولتها قائل شده است (ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس از منظر حقوق بین الملل محیط زیست مجید عباسی اشلقی راهبرد شماره پنجاه و هشتم سال بیستم بهار 1390 صص 49-50)

علاوه بر این، در ماده 60 این کنوانسیون با عنوان جزایر مصنوعی، تأسیسات و بناها در منطقه انحصاری و اقتصادی آمده است که:

1)در منطقه انحصاری-اقتصادی، کشور ساحلی حق انحصاری خواهد داشت که موارد زیر را احداث نموده و ساخت، اجرا و استفاده از آنها را اجازه و تنظیم نماید:

الف)جزایر مصنوعی و ب) تأسیسات و بناهای مربوط به اهداف مقرر در ماده 56

(اکتشاف، استخراج و بهره گیری از منابع زنده و غیر زنده دریایی) و سایر اهداف اقتصادی؛

2) کشور ساحلی بر این جزایر مصنوعی، تأسیسات و بناها، قوانین و مقررات گمرکی، مالی، بهداشتی، مهاجرتی و ایمنی آنها صلاحیت انحصاری خواهد داشت.

3) برای ساخت این جزایر مصنوعی، تأسیسات و بناها باید اعلان و اخطار مقتضی داده شود و وسایل و علائم دائمی برای اعلان واخطار وجود آنها باید نصب و نگهداری شوند.

4) در موارد ضروری کشور ساحلی می تواند در اطراف جزایر مصنوعی، تأسیسات و بناها مناطق ایمنی متعارف ایجاد نماید و در آنها برای تضمین ایمنی دریانوردی و جزایر مصنوعی، تأسیسات و بناها اقدامات مقتضی به عمل آورد.

5) کشور سا حلی با توجه به استانداردهای بین المللی قابل اعمال وسعت مناطق ایمنی را تعیین خواهد کرد.

6) همه کشورها موظف اند به این مناطق ایمنی احترام گذارده و استانداردهای بین المللی مورد پذیرش عمومی در ارتباط با دریانوردی در نزدیکی جزایر مصنوعی، تأسیسات، بناها و مناطق ایمنی را رعایت نمایند.

7) جزایر مصنوعی، تأسیسات، بناها و مناطق ایمنی اطراف آنها در جاهایی که ممکن است با استفاده از آبراه های دریایی ضروری برای دریانوردی بین الملل ی تداخل نمایند، ایجاد نخواهند شد.

8) جزایر مصنوعی، تأسیسات و بناها وضعیت جزایر طبیعی را ندارند . آنها برای خود دریای سرزمینی ندارند و وجود آنها بر تعیین حدودی دریای سرزمینی، منطقه انحصاری و اقتصادی و یا فلات قاره تأثیر نمی گذارد. ( همان)

تاثیر ساخت جزایر مصنوعی بر تعیین مرز دریایی (خط مبدا)

بر پایه ماده 5 کنوانسیون 1958، تاسیسات ویژه کشف و استخراج منابع طبیعی در فلات قاره، منزلت حقوق جزایر (طبیعی) را ندارند و در تعیین مرزهای دریایی هیچ امتیازی برای کشور مالک جزیره مصنوعی ایجاد نمی کند. پس بر پایه کنوانسیون 1958، جزایر مصنوعی نمی توانند پایه ای برای خط مبدا باشند.(امیدی، علی6138حقوق بین الملل و ساخت جزایر مصنوعی ماهنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، شماره 238 .237 –)

گرچه در قوانین بین المللی جزیره های مصنوعی ملاکی برای تعیین مرز محسوب نمی شوند، اما به طور حتم قضیه در مورد پیشروی ساحل فرق می کند، در حقیقت با پیش روی ساحل یکی از دو کشور، توانایی چانه زنی امارات برای تعیین مرزها افزایش می یابد.

طبق تعاریف سیسای، "آب‌های تحت حاکمیت " 12 مایل و "آب‌های تحت صلاحیت " 200 مایل از مرز خاکی هر کشور فاصله دارد. بدین ترتیب اگر کشورهای عربی با ساخت جزایر مصنوعی بر بخش خشکی کشور خود اضافه کنند، هیچ بعید نیست که در سال‌‌های آینده بیشتر از آنچه حق واقعی خودشان است، طلب کنند. هر چند از نظر حقوق بین‌الملل ساخت جزایر مصنوعی باعث ایجاد تغییر در خط مبدا نمی شود اما مسئله ای که ممکن است در آینده ما با آن مواجه شویم توقعاتی است که از طرف امارات مطرح خواهد شد مانند خط مبدا، منطقه انحصاری و...

جزایر مصنوعی که قرار است درست در مجاورت تنگه هرمز احداث شوند و مشخص است که اهمیت استراتژیک یک تنگه آنهم در منطقه ای نظیر خلیج فارس که قطب صادرات نفت به شمار می رود تا چه میزان است. در صورتی که جزایر مزبور در این منطقه به طور کامل احداث و به بهره برداری برسند، احتمال آنکه امارات اداعاهای تازه ای را در خصوص مرز های آبی و آبهای سرزمینی خود مطرح کند زیاد است. این جزایر مصنوعی در مجموع خط ساحلی دبی را ۱۲۰ کیلومتر افزایش می‌دهند.www.anvarionline.net/?author=1

ساخت جزایر مصنوعی و مشکلات زیست محیطی

در کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، بر لزوم توجه به محیط زیست دریا در ساخت جزایر مصنوعی توجه ویژ های شده است؛ به گونه ای که شرط لازم برای ساخت این جزایر عدم آسیب به محیط زیست و منابع زنده و غیرزنده موجود در بستر و زیربستر دریاها ذکر شده است. زیرا دولتها بر اساس ماده 235 کنوانسیون 1982 در مورد حمایت و حفاظت از محیط زیست دریا مسئول هستند.

مشکلات زیست محیطی ناشی از ایجاد چنین جزایری می تواند به گونه های مختلف گیاهی و جانوری آسیب وارد نموده و همچنین باعث ایجاد آلودگی در این منطقه شود. در مجموع می توان آثار زیانبار ساخت جزایر مصنوعی را بر محیط زیست خلیج فارس را به شرح ذیل بیان نمود:

1- تهدید امنیت زیستی پرندگان مهاجر و جانداران جزایر غیر مسکونی خلیج فارس

2- تخلیه انواع پساب های صنعتی به درون خلیج فارس

3- تغییر مسیر جریان‌های طبیعی آب که در توان خودپالایی طبیعی خلیج فارس اختلال جدی ایجاد می‌کند.

4- نابودی پوشش زنده مرجانی به عنوان یکی از پتانسیل‌های مهم تجمع زیستی خلیج فارس

از آنجا که خلیج فارس دریایی نیمه بسته است آلودگی های زیست محیطی چند سال در این دریا باقی می مانند لذا این مسئله باعث شده است که آلودگی زیست محیطی خلیج فارس از استانداردهای بین المللی فراتر رود با این اوصاف ساخت جزایر مصنوعی بر این آلودگی خواهد افزود.

پیشنهادات

1- پیگیری مربوط به دولت: از آنجایی که پیمان‌نامه حفاظت محیط زیست منطقه‌ای از سوی همه کشور‌های ساحلی خلیج فارس از جمله امارات در سال 1978 به امضا رسیده که در آن تأکید شده که "آب‌های خلیج فارس، بین المللی هستند و همه کشورها باید به حریم آن احترام بگذارند و هر نوع توسعه‌ای که حریم آن را به خطر می‌اندازد، برای کشورهای همسایه آن ممنوع است"( ، می توان از بازرسان سازمان ملل خواست تا در این منطقه حضور یابند یا از طریق ارائه گزارش به سازمان ملل موارد مربوط به تبعات زیست محیطی را پیگیری نمود

2- پیگیری مربوط به سازمان های مردم نهاد و به ویژه طرفداران محیط زیست: سازمان‌های مردمی، طرفداران محیط زیست و... به راحتی می‌توانند با رسانه‌ای کردن این مسئله، جهان و حامیان بین‌المللی محیط زیست را از آسیب های زیست محیطی که در نتیجه ساخت چنین جزایری حاصل می شود، مطلع نمایند.

منابع

1- (امیدی، علی6138حقوق بین الملل و ساخت جزایر مصنوعی ماهنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، شماره 238 .237 –)