ژِِئوپلیتیک امروز

این وبلاگ در خصوص ارائه مقالات ومطالب تخصصی جغرافیای سیاسی توسط محمود واسعی دانش آموخته کارشناسی ارشدجغرافیای سیاسی ایجاد شده

ژِِئوپلیتیک امروز

این وبلاگ در خصوص ارائه مقالات ومطالب تخصصی جغرافیای سیاسی توسط محمود واسعی دانش آموخته کارشناسی ارشدجغرافیای سیاسی ایجاد شده

امکان سنجی انتقال پایتخت ایران

امکان سنجی انتقال پایتخت ایران

قربانعلی جعفری:دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران

مرکزی


 

مقدمه

.

         ایران، سرزمین کهنی است که از زمان هخامنشیان تاکنون بارها و بارها نسبت به تعویض و انتقال مرکز حکومت خود اقدام کرده است.  از پایتختی شوش تا تهران 39 بار انتقال مرکز صورت گرفته که طی آن 29 شهر به پایتختی برگزیده شده اند; شوش، پاسارگاد، شیراز، دامغان، اشک آباد، تیسفون، بیشاپور، کازرون، بخارا، نیشابور، مرو، زرنج، بخارا، طبرستان، اصفهان، همدان، ری، غزنین، سمرقند، هرات، گرگانج، مراغه، تبریز، اردبیل، قزوین، ساری، مشهد، کرمان و تهران، مراکز حکومتی ایران کهن سال بوده اند که به آنها گاهی دارالخلافه، گاهی آستانه، گاهی حضرت و گاهی پایتخت گفته اند. . به طور متوسط هر 65  سال یکبار پایتخت ایران جابجا شده است؛ اما تهران شهری است که بیش از 220 سال پایتخت سه حکومت قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی بوده و در حال حاضر با مسائلی مواجه است که نظر کارشناسان را به انتقال مرکزیت از آنجا به جایی دیگر معطوف کرده است.  در گذشته هر 39 بار انتقال مرکز حکومت به دلیل مسائل امنیتی و سیاسی صورت گرفته است; ولی این بار به نظر می رسد که مسائل اقتصادی اجتماعی و فرهنگی هستند که ضرورت انتقال را مطرح می کنند.  تمرکز بیش از حد جمعیت در کلانشهر تهران به هر دلیلی که باشد مشکلات عمده ای مانند گره های ترافیکی غیرقابل حل، اتلاف انرژی غیرمتعارف، افزایش مضاعف هزینه های شهری، اتلاف میلیون ها ساعت وقت منابع انسانی، خطر بالقوه خسارات ناشی از زلزله، مشکلات زیست محیطی و آلودگی های هوا و صدا و مشکلات بهداشتی ناشی از انفجار جمعیت در کلانشهر تهران از مهمترین عواملی هستند که انتقال پایتخت را به عنوان یکی از  راه حل های موجود مطرح می کنند.  انتقال مرکز به نقطه دیگر به شکلی که اکنون مطرح است و پایتخت آینده حداقل تا 50 سال آینده نباید جمعیتی بیش از 000.250 نفر داشته باشد، گره ای از مشکلات موجود را برطرف نخواهد کرد.


مقدمه

.

         ایران، سرزمین کهنی است که از زمان هخامنشیان تاکنون بارها و بارها نسبت به تعویض و انتقال مرکز حکومت خود اقدام کرده است.  از پایتختی شوش تا تهران 39 بار انتقال مرکز صورت گرفته که طی آن 29 شهر به پایتختی برگزیده شده اند; شوش، پاسارگاد، شیراز، دامغان، اشک آباد، تیسفون، بیشاپور، کازرون، بخارا، نیشابور، مرو، زرنج، بخارا، طبرستان، اصفهان، همدان، ری، غزنین، سمرقند، هرات، گرگانج، مراغه، تبریز، اردبیل، قزوین، ساری، مشهد، کرمان و تهران، مراکز حکومتی ایران کهن سال بوده اند که به آنها گاهی دارالخلافه، گاهی آستانه، گاهی حضرت و گاهی پایتخت گفته اند. . به طور متوسط هر 65  سال یکبار پایتخت ایران جابجا شده است؛ اما تهران شهری است که بیش از 220 سال پایتخت سه حکومت قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی بوده و در حال حاضر با مسائلی مواجه است که نظر کارشناسان را به انتقال مرکزیت از آنجا به جایی دیگر معطوف کرده است.  در گذشته هر 39 بار انتقال مرکز حکومت به دلیل مسائل امنیتی و سیاسی صورت گرفته است; ولی این بار به نظر می رسد که مسائل اقتصادی اجتماعی و فرهنگی هستند که ضرورت انتقال را مطرح می کنند.  تمرکز بیش از حد جمعیت در کلانشهر تهران به هر دلیلی که باشد مشکلات عمده ای مانند گره های ترافیکی غیرقابل حل، اتلاف انرژی غیرمتعارف، افزایش مضاعف هزینه های شهری، اتلاف میلیون ها ساعت وقت منابع انسانی، خطر بالقوه خسارات ناشی از زلزله، مشکلات زیست محیطی و آلودگی های هوا و صدا و مشکلات بهداشتی ناشی از انفجار جمعیت در کلانشهر تهران از مهمترین عواملی هستند که انتقال پایتخت را به عنوان یکی از  راه حل های موجود مطرح می کنند.  انتقال مرکز به نقطه دیگر به شکلی که اکنون مطرح است و پایتخت آینده حداقل تا 50 سال آینده نباید جمعیتی بیش از 000.250 نفر داشته باشد، گره ای از مشکلات موجود را برطرف نخواهد کرد. لذا دولتمردان بیش از انتقال سیاسی مرکز باید به فکر برنامه ریزی برای انتقال ظرفیت های اقتصادی و تجاری تهران به جای دیگر باشند، در واقع تمرکززدایی بیش از آن که از پایتخت مطرح باشد، از تهران بزرگ مطرح است، آمار نشان می دهد:  1) مصرف بنزین 000.2500 خودرو در تهران حدود 13میلیون لیتر در روز است; یعنی 5/2لیتر برای هر خودرو که البته استاندارد جهانی آن 2 لیتر برای هر خودرو است.  2) تردد 000، 500، 2دستگاه خودرو در مساحتی که حداکثر ظرفیت تردد خودرو در آن 000، 750دستگاه است.  3) مقدار آلاینده های هوا در تهران روزانه 1400 تن است.  4) میزان اتلاف وقت در ترافیک تهران 2میلیارد ساعت در سال است (آمار سال 1382).  5) طبق تحقیقات به عمل آمده در زمانی که موتور ماشین های تهرانی ها روشن می شود، تنها 44 درصد آن واقعا صرف رفت و آمد ضروری شده و 56درصد آن در ترافیک یا جست وجوی پارکینگ هدر می رود.  اگر چه برخی از کارشناسان انتقال مرکز را از تهران به علت پیچیدگی های خاص موجود در ساختار اقتصادی اجتماعی و فرهنگی فقط در حد پاک کردن صورت مساله مطرح می کنند، ولی به نظر می رسد که همین پیچیدگی های خاص به علاوه عدم وجود زیر ساخت های مناسب شهری در تهران جهت خدمات رسانی به جمعیت چندین میلیون پایتخت، خود دلیلی برای تمرکززدایی از این کلان شهر باشد.  نقاط قوت انتقال پایتخت در قبال محدودیت های آن مانند کمبود منابع آبی در سایر نقاط به قدری هست که دولتمردان و مدیران کلان اقتصادی را به طور جدی به این مهم مشغول سازد.

جدول 1 کانونهای سیاسی ایران از دولت ماد تاکنون(700 ق . م تا 2001 میلادی)

 نام کانون سیاسی                                       موقعیت جغرافیایی                       تعداد دفعات کانون بودن

                                خارج از          داخل فلات         داخل                 سطح ملی          سطح            کل

                                                   فلات ایران           ایران           مرزهای کنونی                               منطقه ای

همدان                                                                                          ×                         ×                                  3                      -                     3

شیراز و پاسارگاد                                                                            ×                         ×                                  2                      4                    6

شوش                                                                                            ×                         ×                                   1                     1                    2                       

سلوکیه                                                           ×                                                                                            2                      -                     2                     

انطاکیه                                                           ×                                                                                            1                      -                     1

نسا(عشق آباد)                                                 ×                                                                                                                    1                     1

دامغان                                                                                          ×                         ×                                   1                     -                     1            

 تیسفون و بغداد                                             ×                                                                                             2                     1                     3      

غزنه و بلخ                                                                                    ×                                                               1                     1                     2

 مرو                                                                                             ×                                                               1                     1                     2

نیشابور                                                                                         ×                           ×                                  1                     1                     2      

زابل(زرنج)                                                                                  ×                           ×                                  -                     1                     1  

آمل                                                                                             ×                          ×                                   -                    1                     1

بخارا                                                              ×                                                                                            1                     -                     1

 اصفهان                                                                                       ×                           ×                                  2                     1                     3

 ری و تهران                                                                                ×                           ×                                  5                     2                     7

گرگان(جرجانیه)                                                                         ×                           ×                                                         2                      2

ارگنج                                                           ×                                                                                             1                     -                      1  

گنجه                                                            ×                                                                                                                     1                     1   

تبریز                                                                                      ×                            ×                                 2                     5                      7

هرات                                                                                  ×                                                               1                     2                      3          

خرم آباد                                                                                     ×                           ×                                  -                    2                      2

یزد                                                                                             ×                           ×                                  -                     1                      1

 کرمان                                                                                       ×                           ×                                  -                     1                      1

مراغه                                                                                          ×                           ×                                  1                     -                      1

سلطانیه                                                                                       ×                           ×                                   1                     -                     1 

سبزوار(باشتین)                                                                           ×                           ×                                   -                     1                      1

سمرقند                                                      ×                                                                                                1                      -                     1       

دیاربکر                                                      ×                                                                                                -                      1                      1

قزوین                                                                                         ×                          ×                                   1                     -                      1        

 مشهد و طوس                                                                            ×                           ×                                  2                      1                      3   

جمع کل                                                   9                               22                         19                               33               32                         65

 

 

سیر تاریخی بحث های انتقال پایتخت ایران پس از انقلاب اسلامی :

        انتقال مرکزیت سیاسی کشور از تهران سال هاست به بحث برخی از مجامع تبدیل شده است. هر زمان که معضلا شهر تهران بیش از پیش نمایان می شود این بحث نیز حالت جدی تری به خود می گیرد. مباحثی چون انفجار جمعیت شهر تهران، مشکل بودن خدمات رسانی به شهروندان این ابر شهر، گسترش بی رویه این شهر و آلودگی های زیست محیطی از جمله علت هایی است که برخی را به فکر تغییر مرکزیت از تهران به سایرمناطق انداخته است. تمرکز وزارت خانه ها و ادارات مهم در تهران این شهر را هر روزه میزبان انبوه کسانی می کند که گاه حتی برای یک امضا از روستایی دوردست به تهران می کشاند.این موضوع علاوه بر تحمیل هزینه های بسیار به اقشار آسیب پذیر گاه آنان را دچار سردرگمی نیز می کند.از سوی دیگر تمرکز امکانات رفاهی و تفریحی بسیاری از خانواده های مرفه و بالاتر از متوسط را در جستجوی رفاه و استفاده بهتر از این امکانات به تهران می کشاند.درخواست انتقال بسیاری از کارمندان دولت برای ادامه خدمت در شهر تهران از جمله مواردی است که بیانگر این موضوع است. اگرچه ممنوعیت انتقال به شهرهایی چون تهران چندسالی است که در ادارات عملی شده است، اما هجوم هرساله نیروی کاری که از مناطق مختلف کشور به این شهر سرازیر می شود و البته نیازی به حکم انتقال اداری نیز ندارد براین شرایط بغرنج می افزاید. اما به هرحال انتقال مرکزیت سیاسی در طول دوران سی ساله ای پس از انقلاب از تهران به شهرهای دیگر دغدغه برخی از دولت ها نیز بوده استکه البته هیچ گاه تا نزدیکی آن نیز پیش نرفتند.آخرین بار که این موضوع مطرح شد در دولت نهم بود که سرپرست وزارت کشور ازانتقال پایتخت بعنوان یکی ازگزینه های مطرح برای کاهش حجم تقاضای مسکن ,اشتغال ومحدودیتهای فعلی تهران خبرداد.

اثرات زیانبار آلودگی هوای تهران بر شهروندان تهرانی

       تهران با بیش از 12 میلیون نفر جمعیت با مشکلات عدیده ای از جمله گرانی مسکن، ترافیک، آلودگی هوا و ... دست و پنجه نرم می کند.

       بررسیها نشان می دهد آلودگی هوا باعث شده تا عمر تهرانیها 5 سال کوتاهتر از شهروندان سایر شهرهای ایران شود. بر اساس تحقیقات انجام شده و نتایج بدست آمده از آن 7 درصد زمان مفید ملی در ترافیک تهران تلف می شود.

با این همه بسیاری از کارشناسان بر این باورند که انتقال پایتخت بسیار هزینه ‌بر است. گرچه طرفداران انتقال پایتخت می گویند هزینه سامان دادن تهران و اتلاف سرمایه در آن بسیار بیشتر از چنین کار ریشه‌‌ای است.

 

راه حل مناسب جهت برون رفت از مشکلات پایتخت ایران

      راهکار نجات تهران و کشور از بن بست موجود، شکستن تمرکز قدرت چند بعدی آن است. بدین معنی که بخشی از قسمتهای دولت به قسمتهای دیگر کشور انتقال یابد. شکستن عالمانه این تمرکز و توزیع بهینه  و همه جانبه آن در پهنه و فضای جغرافیایی کشور، وضعیت مناسبی را برای قرارگرفتن ایران در مسیر توسعۀ بیشتر، تحصیل رفاه و آسایش برای ملت و حل بخشی از بحرانهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اداری کشور فراهم می آورد؛ مثلاً بخشهای اقتصادی به بندر جاسک انتقال یابد که از تنگه هرمز فاصله داشته،  به طور مستقیم به دریای آزاد راه دارد و از طرفی باعث رونق اقتصادی منطقه شده و ایجاد همبستگی بین هموطنان اهل تسنن و اهل  تشیع در منطقه جنوب شرق شده و وحدت ملی را افزایش خواهد داد. شهروندان تهرانی نیز از شانس بیشتری برای زندگی در شهر سالم برخوردار می شوند. همچنین ایجاد اشتغال در دیگر استانهای کشور سبب خواهد شده که بسیاری از مهاجرین شهرستانی به شهر و استان تهران خود رجعت کنند و کاهش نسبی جمعیت شهر تهران را موجب شوند.

 

  منابع:

کتب:

1-                  حافظ نیا، محمد رضا؛ جغرافیای سیاسی ایران؛ تهران: سمت، 1381

2-                 سایت ها:

 

       1  -  http://www.asriran.com/fa/news/

                                http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid                                                                         2-

نظرات 1 + ارسال نظر
محمد یکشنبه 4 فروردین‌ماه سال 1392 ساعت 02:44 ب.ظ

باید یه شهر نزدیک تهران مثل قزوین باشه

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد